Vừa qua, Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc thông qua Công ước Liên Hiệp Quốc về Tội phạm mạng và văn kiện này sẽ được mở ký tại thủ đô Hà Nội trong năm 2025. Sau gần năm năm đàm phán, “Công ước Hà Nội” ra đời là dấu mốc quan trọng trong nỗ lực chung của cộng đồng quốc tế, nhằm ứng phó với những mối đe dọa ngày càng tăng trên không gian mạng.

 

Vậy mà hôm qua, chị tiếp tân ở công ty tôi vừa bị lừa 22 triệu đồng thông qua… mạng internet.

 

Sự việc bắt đầu bằng một cuộc gọi từ người tự xưng là shipper yêu cầu thanh toán 30.000 đồng tiền ship. Sau đó, đối tượng này tiếp tục liên lạc, giả vờ chuyển nhầm tiền vào tài khoản công ty bảo hiểm, đã kích hoạt gói bảo hiểm hàng hóa gì đó với giá tới 35 triệu đồng. Tất nhiên là hai bên đều muốn hủy gói bảo hiểm này. Vậy là các loại đường link, QR code, trang web ảo và Facebook giả mạo được lập ra như thật. Tới tới lui lui, lợi dụng tâm lý lo lắng, hoang mang của nạn nhân, kẻ gian đã dẫn dụ thực hiện các thao tác chuyển tiền, chiếm đoạt tổng cộng 22 triệu đồng.

 

Chị kể, và có ngay năm người khác có ý kiến: mình cũng bị y chang, tài khoản còn có 3 triệu đồng nó cũng lừa sạch. Một người khác có ý kiến: giờ có chiêu mới hơn, là nó biết số tài khoản ngân hàng của mình (đầy trên mạng), sau đó sẽ cố tình đăng nhập sai nhiều lần để tài khoản của mình bị khóa. Sau đó nó sẽ nhắn tin hỗ trợ mở khóa online, làm theo thì mất quyền kiểm soát điện thoại, sau đó thì như đã biết…

 

Vụ việc này một lần nữa gióng lên hồi chuông cảnh báo về tình trạng lừa đảo trực tuyến ngày càng gia tăng với những thủ đoạn tinh vi, khó lường. Nói như Hiếu PC - một hacker từng vướng nhiều lao lý ở nước ngoài vì những hành vi nông nổi gây ra giờ về Việt Nam thực hiện các hoạt động chống lừa đảo trên mạng: tất cả đều do thiếu hiểu biết là chính, một phần khác bị lừa là do… tham lam.

 

Tôi có biết anh Dương Ngọc Thái, trước đây là chuyên gia hàng đầu về an ninh mạng của Google tại Mỹ. Thái và tôi học chung thầy nhưng khác khóa, tuy nhiên mỗi lần anh về Sài Gòn thì thầy đều gọi chúng tôi đến chơi. Bận cỡ nào, tôi cũng ráng đến, vì nói chuyện với Thái ra nhiều hiểu biết quan trọng về an ninh mạng lắm. Gần đây, anh rời Google, mở một công ty riêng chuyên đi hỗ trợ các ngân hàng tại Việt Nam giải quyết các cuộc tấn công trên mạng. Chẳng hạn, anh rất nổi tiếng sau vụ giải mã độc của một công ty chứng khoán to oạch.

 

“Rạng sáng 24/3/2024, ai đó kích hoạt mã độc tống tiền tấn công một công ty môi giới chứng khoán, gây sụp đổ hệ thống phục vụ nhà đầu tư. Chúng tôi phải tiến hành phân tích mã ngược các mẫu một cách nghiêm túc. Đội cũng nhận được sự trợ giúp tuyệt vời từ Chương Đống, một trong những chuyên gia hàng đầu thế giới về họ phần mềm độc hại này.

 

Cuối cùng, sự hợp tác giữa Hà Nội, Sài Gòn, Houston và Atlanta đã giúp chúng tôi hiểu được quá trình mã hóa, khi nào nó có thể bị lỗi và cách khắc phục. Với rất nhiều may mắn và nỗ lực từ tất cả mọi người, công ty môi giới đã hoạt động trở lại chỉ một tuần sau sự cố. Chúng tôi đã góp phần xây dựng lại một hệ thống với 17 năm lịch sử trong bảy ngày!”.

 

Chuyện của Thái đã kể trên nhật ký cá nhân của anh. Nhưng nếu gặp riêng, thì nhiều thứ ly kỳ đáng sợ hơn rất nhiều. Tôi nghe Thái kể về một núi những nguy cơ rình rập trên mạng mà nghĩ đến câu tục ngữ “Đạo cao một thước, ma cao một trượng”. Cái phép nói ẩn dụ, mang nhiều tầng nghĩa, tùy vào ngữ cảnh mà nó có thể được hiểu theo nhiều cách khác nhau này có lẽ đúng khi nói về an ninh mạng.

 

Ma: Tượng trưng cho những khó khăn, thử thách, trở ngại, cạnh tranh không lành mạnh… Đạo: Tượng trưng cho năng lực, trình độ, sự sáng tạo, ý chí, tinh thần cầu thị… Rõ ràng là ma luôn trong bóng tối, ngồi bí mật nghĩ ra đủ mọi cách thức để làm việc xấu. Và không gian mạng còn tăm tối hơn nhiều đời thực nên các hacker, tổ chức hacker còn nhiều đất diễn hơn nữa. Chẳng có cách nào ngoài việc tự bảo vệ mình và không ngừng học hỏi, trau dồi kiến thức, kỹ năng, nâng cao năng lực, bản lĩnh để vượt qua.

 

Bảy lời khuyên để an toàn trên mạng * Mật khẩu mạnh là chìa khóa: Dùng mật khẩu có chữ hoa, chữ thường, số và ký tự đặc biệt, không dùng chung mật khẩu cho nhiều tài khoản. * OTP là bí mật: Tuyệt đối không chia sẻ OTP với bất kỳ ai, kể cả người tự xưng là nhân viên ngân hàng hay cơ quan chức năng. * Cảnh giác với liên kết lạ: Không nhấp vào liên kết trong email, tin nhắn từ người lạ. * Tải xuống thông minh: Chỉ tải ứng dụng, phần mềm từ nguồn uy tín như Google Play hay App Store. * Wifi công cộng cần thận trọng: Hạn chế dùng wifi công cộng, nếu cần thì dùng VPN để bảo vệ thông tin. * Khóa thiết bị khi không sử dụng: Đặt mật khẩu, mã PIN, hoặc vân tay để bảo vệ điện thoại, máy tính. * Cập nhật thường xuyên: Cập nhật hệ điều hành, phần mềm diệt virus để vá lỗi bảo mật. Nắm vững những điều này, bạn đã có "áo giáp" cơ bản để an toàn hơn trên internet rồi đấy!