Phát biểu tại Diễn đàn “Tương lai khoa học công nghệ từ nền tảng đến công nghệ chiến lược” do Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì sáng 29/8 tại Hà Nội, Thượng tá Nguyễn Đạt, Phó tổng Giám đốc Tập đoàn Công nghiệp - Viễn thông Quân đội (Viettel) nhận định, các doanh nghiệp công nghệ Việt Nam có ba điểm yếu.

 

Điểm yếu thứ nhất, tỷ lệ đầu tư cho nghiên cứu và phát triển (R&D) của doanh nghiệp công nghệ Việt Nam thấp hơn nhiều so với các tập đoàn quốc tế. (Theo một số dữ liệu tài chính, mức độ đầu tư R&D của Viettel khoảng 3-5% doanh thu/năm. Trong khi đó, những doanh nghiệp như Huawei hay Ericsson duy trì mức đầu tư tới hơn 20% doanh thu).

 

Điểm yếu thứ hai của các doanh nghiệp công nghệ Việt Nam, theo ông Nguyễn Đạt, là có rất ít bằng sáng chế và bản quyền công nghệ có giá trị trên thị trường quốc tế. Ngay cả Viettel, doanh nghiệp dẫn đầu về các bằng sáng chế của Việt Nam, cũng mới chỉ có khoảng 260 bằng sáng chế cộng dồn theo các năm, trong khi riêng số lượng bằng sáng chế của Samsung năm 2022 là 24.000 sáng chế và Huawei là hơn 8.400 sáng chế.

 

Điểm yếu thứ ba, dù Việt Nam có nguồn nhân lực chất lượng tốt, nhưng lại thiếu các chuyên gia đẳng cấp quốc tế trong các lĩnh vực công nghệ chiến lược như bán dẫn, hàng không – vũ trụ, lượng tử hay trí tuệ nhân tạo. Hệ sinh thái thiếu các cố vấn chất lượng cao và kết nối quốc tế, trong khi liên kết giữa nhà nước, doanh nghiệp và viện nghiên cứu lại chưa đồng bộ, khiến năng lực cạnh tranh toàn cầu của các doanh nghiệp bị hạn chế.

Bước đi của Viettel

Trong bối cảnh như vậy, ngay từ những ngày đầu, Viettel đã nuôi khát vọng vươn ra thế giới và trở thành một trong những công ty công nghệ hàng đầu, ông Nguyễn Đạt chia sẻ. Vì thế, Tập đoàn chủ động đề xuất các cơ chế thí điểm mới “không để bị bó buộc, trói tay trước những khó khăn của thể chế”. Hành trình này có phần quanh co, nhưng các nguyên tắc của nó vẫn nhất quán với những chuẩn mực cốt lõi mà mọi công ty công nghệ toàn cầu đều tuân theo.

 

Thứ nhất là trả công xứng đáng cho nhân tài. Khu vực công vốn khó cạnh tranh về mức lương so với khu vực tư nhân, nhưng từ năm 2010 đến nay, Viettel đã xin Chính phủ thí điểm cơ chế trả lương đặc biệt dựa theo năng xuất của người lao động và lợi nhuận của doanh nghiệp, giúp nhân tài trong Tập đoàn không phải lo lắng về thu nhập hằng tháng.

 

Theo báo cáo tài chính thường niên, thu nhập bình quân của người lao động tại công ty mẹ Viettel đạt khoảng 40 - 45 triệu đồng/tháng, và có thể sẽ cao hơn đối với các kỹ sư giàu kinh nghiệm.

 

Chính sách thu hút nhân tài này không chỉ giúp Viettel duy trì nguồn lực ổn định, mà còn tạo lợi thế cạnh tranh hiếm có trong bối cảnh chảy máu chất xám toàn cầu.

 

Đến nay, việc Viettel xây dựng đội ngũ hơn 3.000 nhà nghiên cứu công nghệ chiến lược. Tập đoàn nuôi tham vọng tham gia vào 10 trong 11 lĩnh vực công nghệ chiến lược mà Chính phủ đề ra.

 

Thứ hai là hỗ trợ sản phẩm đầu ra. Viettel đã xin được những cơ chế đặc thù không chỉ để hình thành hệ sinh thái R&D mà còn cho tiêu thụ sản phẩm đầu ra, như được phép trích 30% lợi nhuận sau thuế vào quỹ đầu tư phát triển. Quỹ này bao gồm nhiều hạng mục chi, trong đó có chi đầu tư hạ tầng viễn thông – một kênh quan trọng giúp tiêu thụ đầu ra cho các sản phẩm công nghiệp quốc phòng, chuyển đổi số hay thiết bị 5G của Viettel. Đây là bước đầu giúp doanh nghiệp hình thành một ngành sản xuất thực thụ, thay vì chỉ dừng lại ở nghiên cứu.

 

Viettel đã trải qua gần hai thập kỷ chỉ tập trung vào cung cấp dịch vụ viễn thông để tích lũy vốn liếng, trước khi chuyển hướng sang ứng dụng và làm chủ công nghệ trong khoảng 10 năm trở lại đây. Đến năm 2018, Tập đoàn mới chính thức bước vào giai đoạn cao hơn với việc đổi tên thành Tập đoàn Công nghiệp – Viễn thông Quân đội, nhấn mạnh định hướng sản xuất công nghiệp công nghệ (technology industry) gắn với các sản phẩm cụ thể.