Tuệ Tĩnh (Thế kỷ XIV), người mở đầu nền y dược cổ truyền dân tộc

Bài viết này là bài tiếp theo loạt bài về danh nhân, trí thức tiêu biểu

Nếu những kết quả nghiên cứu văn học, ngôn ngữ học Việt Nam sau này không đưa thêm bằng chứng gì để phủ định thời gian xuất xứ, thì có thể tin theo truyền thuyết địa phương cùng những công trình kê cứu chuyên môn khác, rằng Tuệ Tĩnh là một nhân vật thời nhà Trần. Ông chính tên là Nguyễn Bá Tĩnh, quê làng Nghĩa Phú, tổng Văn Thái, huyện Cẩm Giàng, phủ Thượng Hồng (tỉnh Hải Dương ngày nay).
          Mồ côi cha mẹ từ lúc 6 tuổi, Nguyễn Bá Tĩnh được các nhà sư chùa Hải Triều và chùa Giao Thuỷ nuôi cho ăn học. Năm 22 tuổi đậu Thái học sinh dưới triều vua Trần Dụ Tông, nhưng không ra làm quan mà ở lại chùa đi tu, pháp hiệu là Tuệ Tĩnh. Những ngày đi tu là những ngày ông chuyên học thuốc, làm thuốc chữa bệnh cứu người. Năm 55 tuổi (1385), Tuệ Tĩnh bị bắt đi cống cho triều đình Nhà Minh. Sang Trung Quốc, ông vẫn làm thuốc, nổi tiếng, được vua Minh phong là Đại y thiền sư, mất ở bên ấy, không rõ năm nào. Bia văn chỉ  làng Nghĩa Phú (do Nguyễn Danh Nho soạn năm 1697) cùng các tư liệu khác ở địa phương đều ghi như vậy.
          Trong những năm ở trong nước, Tuệ Tĩnh đã chăm chú nghề thuốc: trồng cây thuốc, sưu tầm kinh nghiệm chữa bệnh trong dân gian, huấn luyện y học cho các tông đồ. Ông đã tổng hợp y dược dân tộc cổ truyền trong bộ sách giá trị là bộ Nam dược thần hiệu chia làm 10 khoa. Đặc biệt ông có bộ Hồng nghĩa giác tư y thư (2 quyển) biên soạn bằng quốc âm, trong đó có bản thảo 500 vị thuốc nam, viết bằng thơ Đường luật (nôm) và bài Phú thuốc nam 630 vị cũng dùng quốc ngữ. Thơ văn nôm đời Trần rất hiếm, nếu quả thực đó là tác phẩm của ông thì không những Tuệ Tĩnh có vị trí trong lịch sử y học mà cả trong lĩnh vực lịch sử văn học nữa.
          Từ bao đời nay, giới y học Việt Nam và nhân dân đều công nhận Tuệ Tĩnh có công lao to lớn trong việc xây dựng một quan điểm y học độc lập, tự chủ, sát với thực tiễn ViệtNam. Câu nói của ông “thuốc Nam Việt chữa người Nam Việt” biểu hiện sự nhận thức sâu sắc về quan hệ con người và sinh cảnh, đồng thời cũng tiêu biểu cho ý thức độc lập, tự chủ. Ngay trong nghiên cứu dược liệu, ông cũng không chịu phụ thuộc vào cách  sắp xếp của những sách nước ngoài. Ông không đưa kim, thạch, thuỷ, hoả, thổ lên đầu mà sắp xếp các cây cỏ trước tiên. Ông cũng phê phán tư tưởng dị đoan của những người chỉ tin vào phù chú mà không tin thuốc. Ông đã nêu ra nhiều phương pháp chữa bệnh như: châm, chích, chườm, bóp, xoa, ăn, uống, hơ, xông…
          Tuệ Tĩnh đã không dừng lại ở vị trí một thầy thuốc chữa bệnh, ông còn tự mình truyền bá phương pháp vệ sinh tổ chức cơ sở chữa bệnh trong nhà chùa và trong làng xóm. Có tài liệu cho biết, trong 30 năm hoạt động ở nông thôn, Tuệ tĩnh dựng 24 ngôi chùa, biến các chùa thành y xá chữa bệnh. Ông tập hợp nhiều y án: 182 chứng bệnh được chữa bằng 3873 phương thuốc. Ông cũng luôn nhắc nhở mọi người nguyên nhân gây bệnh, tìm biện pháp phòng bệnh tích cực. Tuệ Tĩnh  nhấn mạnh phương pháp rèn luyện thân thể  và sinh hoạt điều độ. Ông nêu phương pháp dưỡng sinh tóm tắt trong 14 chữ: Bế tinh, dưỡng khí, tôn thần, thanh tâm, quả dục, thủ chân, luyện kinh.
          Tuệ Tĩnh còn tập hợp những bài thuốc chữa bệnh cho gia súc. Có thể nói, ông đã đặt cơ sở cho ngành thú y dân tộc.
          Hàng bao nhiêu thế kỷ, Tuệ Tĩnh được tôn là vị thánh thuốc Việt Nam. Hiện còn đền thờ ông ở xã Cẩm Viên, Cẩm Vũ, ở chùa Hải Triều làng Yên Trung, nay là chùa Giám, xã Cẩm Sơn, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương có tượng thờ Tuệ Tĩnh. Câu đối thờ ông ở đền Bia viết (dịch)
 
Mở rộng phương Tiên, công tế thế cao bằng Thái lĩnh
Sống nhờ của Phật, ơn cứu người rộng tựa Cẩm giang
                                         

Lượt xem: 474